Legalny pobyt obywateli Ukrainy (i określonych członków ich rodzin), którzy w okresie od 24 lutego 2022 r. przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, został przedłużony do 30 września 2025 r. Ustawa dokonująca zmian w przepisach została ogłoszona w Dzienniku Ustaw i wejdzie w życie 1 lipca br.
Przedłużenie okresu legalnego pobytu
Po wejściu w życie nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, okres pobytu obywateli Ukrainy (i określonych członków ich rodzin) uznawanego za legalny zostanie przedłużony do 30 września 2025 r.
Zmiany zostały także wprowadzone w przepisach przeciwdziałających popadaniu przez obywateli Ukrainy w nielegalny pobyt oraz wspierających legalizację ich pobytu na terytorium Polski. Analogicznemu wydłużeniu do 30 września 2025 r. uległy okresy, w których:
- przedłużeniu z mocy prawa podlegają okresy pobytu i okresy ważności wiz krajowych obywateli Ukrainy;
- przedłużeniu z mocy prawa podlegają okresy ważności zezwoleń na pobyt czasowy obywateli Ukrainy;
- przedłużeniu z mocy prawa podlegają terminy na opuszczenie przez obywateli Ukrainy terytorium Polski (na podstawie art. 299 ust. 6 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach);
- przedłużeniu z mocy prawa podlegają terminy dobrowolnego powrotu (obecnie terminy dobrowolnego wyjazdu) określone w wydanych obywatelom Ukrainy decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu (na podstawie art. 315 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach);
- przedłużenia z mocy prawa podlegają okresy ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” wydanych obywatelom Ukrainy;
- pobyt obywateli Ukrainy na terytorium Polski jest uznawany za legalny w związku z zakończeniem okresu dopuszczalnego pobytu krótkoterminowego (na podstawie wizy Schengen wydanej przez organ polski, na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez właściwy organ innego państwa obszaru Schengen lub w ramach ruchu bezwizowego);
- wobec obywateli Ukrainy nie stosuje się w postępowaniach w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej określonego w art. 142 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519 z późn. zm.) wymogu związanego z wielkością i jakością prowadzonej działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą oni działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- stosuje się przepis art. 42a ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustanawiający subsydiarną podstawę materialnoprawną udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy obywatelom Ukrainy;
- można nie wszczynać lub umarzać wszczęte postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu wobec obywateli Ukrainy.
Zmiana terminu złożenia wniosku o nadanie numeru PESEL
Nowelizacja ustawy określa, że wniosek o nadanie numeru PESEL obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest legalny (na podstawie art. 2 ust. 1), należy złożyć niezwłocznie po przybyciu do Polski. Dotychczas był to okres 30 dni.
Zezwolenia na pobyt dla obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową
Od 1 kwietnia 2023 r. obywatele Ukrainy, którzy posiadają numer PESEL ze statusem UKR, mogą ubiegać się o udzielenie zezwoleń na pobyt czasowy w celu podejmowania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej. Rozwiązanie jest opcjonalne i skierowane do osób, które czują się pewnie na polskim rynku pracy i chcą zrezygnować z korzystania z ochrony czasowej.
Opisywana nowelizacja rozszerza ten katalog i umożliwia ubieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy:
- dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej - dla małżonka obywatela polskiego oraz dla małoletniego dziecka małżonka obywatela polskiego (art. 158 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach);
- w celu połączenia się z rodziną (art. 159 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach).
Karta pobytu dla osób korzystających z ochrony czasowej
Ustawa wprowadza także nową ścieżkę dalszej legalizacji pobytu dla obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową. Będzie to możliwość otrzymania karty pobytu ważnej przez 3 lata dla osób spełniających następujące warunki:
- w dniu 4 marca 2024 r. posiadał status UKR;
- w dniu złożenia wniosku o wydanie karty pobytu posiada status UKR;
- posiadał nieprzerwany status UKR przynajmniej przez 365 dni.
Wniosek o wydanie karty pobytu będzie składany wyłącznie w formie elektronicznej z wykorzystaniem usługi on-line udostępnionej przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na dedykowanym formularzu (który zostanie określony stosownym rozporządzeniem). Przepisy dotyczące tego procesu wejdą w życie dopiero wraz z uruchomieniem usługi on-line. Szczegółowe informacje na temat tej procedury będą udostępnione przed oddaniem do użytku usługi on-line, które planowane jest w przyszłym roku.
Podstawa prawna
Opisane zmiany wprowadza ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 854).
Ustawa stanowi następstwo przedłużenia przez Radę Unii Europejskiej (decyzja wykonawcza Rady (UE) 2023/409 z dnia 19 października 2023 r.) tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy.
