Nowe przepisy w prawie migracyjnym

Zakończyły się prace parlamentarne nad pakietem ustaw regulujących kwestie związane z pobytem cudzoziemców w Polsce. Nowe przepisy zostały uchwalone i opublikowane. Mają one na celu m.in. ograniczenie możliwości nadużyć oraz swobodnej migracji do kraju. Nowe przepisy zasadniczo wejdą w życie z dniem 1 czerwca 2025 r., a niektóre zapisy zaczną obowiązywać w późniejszych terminach.

Zmiany wprowadzają następujące akty prawne:

• ustawa z dnia 24 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 619),
• ustawa z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 622),
• ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 621),
• ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia (Dz. U. poz. 620).

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw

Podstawowym przedmiotem ustawy jest wprowadzenie regulacji, które zapewnią wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883 z dnia 20 października 2021 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz uchylenia dyrektywy Rady 2009/50/WE (Dz. Urz. UE L 382 z 28.10.2021, str. 1).
Ponadto, ustawa dokonuje zmian w aktualnym stanie prawnym w celu zapewnienia zgodności prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej wyłożonym w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Implementacja dyrektywy 2021/1883 do polskiego porządku prawnego polega na przyjęciu rozwiązań prawnych regulujących kwestie wjazdu, praw oraz udzielania zezwoleń pobytowych obywatelom państw trzecich do celów zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji – Niebieskiej Karty UE, a także określeniu warunków wjazdu i pobytu oraz prawa członków ich rodzin. Ponadto, implementacja powyższej dyrektywy ma na celu uregulowanie kwestii związanych z możliwością skorzystania przez posiadacza Niebieskiej Karty UE z mobilności krótkoterminowej oraz mobilności długoterminowej w innym państwie członkowskim UE niż państwo, które jako pierwsze przyznało Niebieską Kartę UE, oraz kwestii pobytu w innym państwie członkowskim członków rodziny posiadaczy Niebieskiej Karty UE korzystających z mobilności.
W związku z powyższym w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach wprowadzono m.in. następujące zmiany: 

1. dodano nowe definicje oraz zmodyfikowano istniejące - zmieniono definicję „wyższych kwalifikacji zawodowych” tak, aby objęła ona zarówno kwalifikacje uzyskane w wyniku ukończenia studiów wyższych, jak również kwalifikacje uzyskane w wyniku doświadczenia zawodowego. Jednocześnie zdefiniowano pojęcie „kwalifikacji uzyskanych w wyniku doświadczenia zawodowego”, odnosząc je do doświadczenia zawodowego na poziomie porównywalnym z poziomem kwalifikacji uzyskanych po ukończeniu studiów wyższych.
   Wprowadzono również definicję „mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE”, przez którą należy rozumieć mobilność posiadacza dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia nr 1030/2002¹, z adnotacją „Niebieska Karta UE”, przez okres przekraczający 90 dni w danym państwie członkowskim Unii Europejskiej oraz definicję „mobilności krótkoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE” przez którą należy rozumieć mobilność posiadacza dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia nr 1030/2002, z adnotacją „Niebieska Karta UE” lub z adnotacją „Były posiadacz Niebieskiej Karty UE”, przez okres nieprzekraczający 90 dni w dowolnym okresie liczącym 180 dni w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej w celu wykonywania działalności zawodowej, która również zostanie zdefiniowana w ustawie o cudzoziemcach;
2. dodano nowe zadania dla Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców jako krajowego punktu kontaktowego na potrzeby przyjmowania cudzoziemców w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji - nowe uregulowania prawne będą dotyczyły przede wszystkim wymiany informacji z organami pełniącymi funkcję krajowych punktów kontaktowych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w celu zapewnienia korzystania przez posiadaczy Niebieskiej Karty UE z mobilności długoterminowej oraz nowych obowiązków sprawozdawczych nałożonych na Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na potrzeby Komisji Europejskiej;
3. wprowadzono rozwiązania pozwalające posiadaczom Niebieskiej Karty UE na skorzystanie z mobilności krótkoterminowej przewidzianej przepisami dyrektywy 2021/1883 oraz powrót na terytorium Polski po skorzystaniu z dopuszczalnych form mobilności posiadacza Niebieskiej Karty UE w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej;
4. wprowadzono nowy rodzaj zezwolenia - zezwolenie na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE, uregulowano procedurę jego udzielania oraz wskazano przesłanki odmowy jego udzielenia. Uprawnionym do ubiegania się o zezwolenie jest cudzoziemiec, którego celem pobytu na terytorium Polski będzie wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Cudzoziemiec będzie obowiązany wykazać, że zawarł na okres co najmniej 6 miesięcy umowę o pracę, umowę o pracę nakładczą, umowę cywilnoprawną, na podstawie której wykonuje pracę, świadczy usługi lub pozostaje w stosunku służbowym, posiada formalne kwalifikacje w przypadku zamiaru wykonywania pracy w zawodzie regulowanym, posiada Niebieską Kartę UE wydaną przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, a także posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski. Ponadto, warunkiem udzielenia tego zezwolenia jest uzyskiwanie wynagrodzenia na poziomie analogicznym dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (nie niższym niż 150% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 

   Zmianie ulega także zakres danych zamieszczanych w załączniku nr 2 do wniosku w przypadku ubiegania się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Załącznik ten będzie składany także w przypadku ubiegania z się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE.

   Nowelizacją objęte zostały również przepisy dotyczące zezwoleń na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną. Przewidziano możliwość ubiegania się o zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną przez członków rodziny cudzoziemca zamieszkującego na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE. Uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną nie jest uzależnione w tym przypadku od posiadania przez cudzoziemca ubiegającego się o nie źródła stabilnego i regularnego dochodu oraz zapewnionego miejsca zamieszkania na terytorium RP, konieczne jest natomiast posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego;

5. wprowadzono specjalne rozwiązania pozwalające na udzielanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE na szczególnych zasadach posiadaczom Niebieskiej Karty UE. W zależności od spełnienia szczegółowych wymogów, na potrzeby udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE cudzoziemcowi zaliczany będzie pobyt w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie Niebieskiej Karty UE, na podstawie wizy długoterminowej lub zezwolenia pobytowego wydanych cudzoziemcowi jako naukowcowi lub studentowi, na podstawie zezwolenia pobytowego wydanego w ramach obowiązującego w danym państwie członkowskim krajowego systemu przyjmowania pracowników o wysokich kwalifikacjach lub w związku z udzieleniem ochrony międzynarodowej.

Ustawa z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej

Ustawa została uchwalona na podstawie rządowego projektu, który został przygotowany przez Ministra Spraw Zagranicznych i dokonuje zmian w szeregu ustaw, w tym w szczególności w ustawie o cudzoziemcach. Polegają one na m.in.:

1. stworzeniu podstawy prawnej dla ministra właściwego do spraw zagranicznych oraz konsulów do pozyskiwania informacji niezbędnych do przeprowadzenia postępowania w sprawie wydania, cofnięcia lub unieważnienia wizy od Straży Granicznej (dostęp do danych dotyczących przekraczania przez cudzoziemców granicy Polski, po spełnieniu wskazanych w ustawie warunków);
2. ustanowieniu normy prawnej zobowiązującej organ, który wydał wizę krajową w celu odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo kształcenia się w szkole doktorskiej, do zawiadomienia o tym pisemnie rektora uczelni lub kierownika innej jednostki prowadzącej studia, w której cudzoziemiec zamierza podjąć lub kontynuować kształcenie;
3. sprecyzowaniu zasady, że przesłanka odmowy wydania (cofnięcia) cudzoziemcowi wizy krajowej w celu odbycia studiów, polegająca na tym, że jednostka prowadząca studia działa głównie w celu ułatwiania studentom niezgodnego z prawem wjazdu lub pobytu na terytorium Polski, zachodzi w szczególności, w przypadku gdy jednostka ta oferuje i świadczy usługi edukacyjne związane wyłącznie z kształceniem cudzoziemców na studiach. Identycznie doprecyzowana została ta przesłanka w odniesieniu do odmowy udzielenia (cofnięcia) zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia na studiach;
4. nałożeniu na rektora uczelni lub kierownika innej jednostki prowadzącej studia obowiązku niezwłocznego pisemnego zawiadomienia organu, który wydał cudzoziemcowi wizę krajową w celu odbycia studiów, o skreśleniu tego cudzoziemca z listy studentów lub doktorantów;
5. usprawnieniu procesu osobistego składania wniosków o wydanie wizy poprzez umożliwienie ustalenia terminu złożenia wniosku o wydanie wizy z zainteresowanym cudzoziemcem z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej umożliwiających porozumiewanie się na odległość oraz zapewniających identyfikację tego cudzoziemca;
6. sprecyzowaniu, że zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach odpłatnych udziela się, jeżeli cudzoziemiec przedłoży dowód uiszczenia opłaty za semestr albo rok studiów;
7. określeniu dodatkowych warunków, które powinna spełniać jednostka prowadząca studia (obowiązek przeprowadzania rekrutacji cudzoziemca ubiegającego się o przyjęcie na studia pierwszego stopnia, jednolite studia magisterskie lub studia drugiego stopnia z uwzględnieniem nowych wymagań w zakresie dokumentów uprawniających do przyjęcia na te studia);
8. objęciu publicznych uczelni zawodowych oraz niepublicznych uczelni akademickich obowiązkiem zatwierdzania przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych na potrzeby przyjmowania cudzoziemców w celu podjęcia lub kontynuacji studiów;
9. nadaniu pierwszeństwa postępowaniom w sprawie wydania wizy krajowej cudzoziemcom przyjętym do szkoły doktorskiej albo uczestniczącym w prowadzeniu działalności naukowej w uczelniach akademickich, instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych, jeżeli uczestnictwo to wiąże się z koniecznością wykonywania prac badawczych na terytorium Polski, a także wydłużeniu okresu, na który udzielane jest pierwsze i kolejne zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia szkole doktorskiej (pierwsze zezwolenie będzie udzielane na okres 2 lat i 6 miesięcy, zaś kolejne na okres kształcenia w szkole doktorskiej, przedłużony o 6 miesięcy);
10. uzupełnieniu katalogu przypadków, których ziszczenie uprawnia ministra właściwego do spraw wewnętrznych do wydania (z urzędu albo na wniosek) decyzji o zakazie przyjmowania cudzoziemców przez jednostkę prowadzącą studia na okres do 5 lat;
11. zapewnieniu mechanizmów skutecznej weryfikacji deklarowanego przez cudzoziemca tytułu, dla którego jest dopuszczalne korzystanie z mobilności studenta na terytorium Polski, w drodze nałożenia na jednostkę prowadzącą studia obowiązku powiadamiania Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o zamiarze skorzystania przez cudzoziemca z instytucji mobilności studenta na terytorium RP wraz z dołączeniem dowodu uiszczenia opłaty za semestr albo rok studiów, jeżeli kontynuacja albo uzupełnienie studiów następuje odpłatnie. Nieuiszczenie opłaty będzie jedną z przesłanek wydania decyzji o sprzeciwie względem korzystania przez cudzoziemca z mobilności na terytorium RP;
12. wyłączeniu świadectw ukończenia szkoły policealnej z katalogu dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego dla celów spełnienia jednego z wymogów udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;
13. umożliwieniu konsulom dostępu do danych przetwarzanych w krajowym zbiorze rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania w sprawie wydania, cofnięcia lub unieważnienia wizy;
14. poszerzeniu zakresu przedmiotowego przepisu art. 116 pkt 5 ustawy o cudzoziemcach przewidującego przesłankę odmowy wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę o kolejne cele, w jakich wydana została wiza, na podstawie której cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski (tj. cele określone w art. 60 ust. 1 pkt 3, 7, 9 – 11, 14 – 16 oraz 18 ustawy o cudzoziemcach: udziału w imprezach sportowych, prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach, odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo kształcenia się w szkole doktorskiej; szkolenia zawodowego; kształcenia się lub szkolenia w innej formie; tranzytu; tranzytu lotniczego; leczenia; udziału w programie wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programie pomocy humanitarnej lub programie pracy wakacyjnej);
15. dodaniu do art. 116 ustawy o cudzoziemcach nowego pkt 7 przewidującego przesłankę odmowy wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski na podstawie wizy długoterminowej (typu D), wydanej przez inne państwo obszaru Schengen (za wyjątkiem przypadku, gdy korzysta na terytorium Polski z mobilności);
16. dodaniu do art. 116 ustawy o cudzoziemcach nowego pkt 8 przewidującego przesłankę odmowy wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen (za wyjątkiem przypadku, gdy korzysta na terytorium Polski z mobilności);
17. dodaniu do art. 116 ustawy o cudzoziemcach nowego pkt 9 przewidującego przesłankę odmowy wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na wjazd wydanego przez komendanta placówki Straży Granicznej w przypadku, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach.

Ustawa co do zasady wejdzie w życie z dniem 1 czerwca 2025 r., natomiast szereg jej przepisów, w tym tych, które dokonują zmian w ustawie o cudzoziemcach, wejdzie w życie w dniu 1 lipca 2025 r.

Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Ustawa ta wraz z ustawą z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia (Dz. U. poz. 620) zastąpią w całości obecnie obowiązującą ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 214), co też stanie się w dniu 1 czerwca 2025 r.
Najważniejsze zmiany w przepisach ustawy o cudzoziemcach:

1. likwidacja tzw. testu rynku pracy - ustawa o warunkach dopuszczalności nie będzie już przewidywała instytucji informacji starosty, natomiast wprowadza podstawę prawną do tego, aby starosta określał listę zawodów lub rodzajów pracy (zatwierdzaną przez wojewodę), w stosunku do których będzie się odmawiało wydania zezwolenia na pracę ze względu na trudną sytuację na lokalnym rynku pracy, uzasadniającą ograniczenie możliwości podjęcia pracy przez cudzoziemców na terenie powiatu. W związku z tym w ustawie o cudzoziemcach wymóg dotyczący tego, że podmiot powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku, do stwierdzenia spełnienia którego służy właśnie informacja starosty, zostanie zastąpiony przez wymóg, że cudzoziemiec będzie wykonywał pracę w zawodzie, który nie znajduje się na liście zawodów lub rodzajów pracy, określonej przez starostę;
2. nowa regulacja dotycząca przesłanek odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę - w związku z tym, że w ustawie o warunkach dopuszczalności ustanowione zostaną na nowo szerokie przesłanki odmowy wydania zezwolenia na pracę, która to odmowa będzie obligatoryjna, w ustawie o cudzoziemcach wprowadzone zostaną dodatkowe przesłanki odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, odpowiadające tym przesłankom odmowy wydania zezwolenia na pracę (jako wyraz dążenia do zachowania spójności obu instytucji prawnych);
3. pierwszeństwo rozpatrywania niektórych wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę - w pierwszej kolejności powinny być rozpatrywane wnioski o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku, gdy podmiotem powierzającym pracę ma być przedsiębiorca określony w wykazie prowadzonym przez ministra właściwego do spraw gospodarki, zawierającym przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą o istotnym znaczeniu dla gospodarki narodowej;
4. ustanowienie obowiązku podmiotu powierzającego pracę powiadomienia o utracie pracy przez cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w terminie 15 dni roboczych od dnia takiego zdarzenia.

Ustawa wejdzie w życie w całości z dniem 1 czerwca 2025 r.

 

[1] rozporządzenie Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiające jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2002, str. 1, z późn. zm. - Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 6, str. 3, z późn. zm.)